De Nederlandse woningmarkt staat onder druk. De sociale huursector wordt steeds kleiner en de regels om een sociale huurwoning te krijgen worden steeds strenger. Terwijl in de steden lange wachtlijsten voor sociale huurwoningen bestaan, worden sociale huurwoningen verkocht of afgebroken (ook in krimpgebieden). Er bestaat in dorpen nauwelijks nog een mogelijkheid om een woning te huren.
Mensen met een modaal inkomen zijn te arm voor de vrije sector of een koopwoning, maar te rijk voor een sociale huurwoning. Op de arbeidsmarkt neemt de flexibiliteit steeds meer toe, maar het is haast onmogelijk om met een flexibel inkomen een huis te kunnen financieren.
De regeldruk op corporaties die is opgevoerd na alle misstanden bij de grote corporaties, treft ook de kleine woningbouwverenigingen waar het daarvoor altijd goed verliep met de paar (vrijwillige) mede-werkers die ze in dienst hebben. Vandaag de dag is het voor de kleine woningbouwverenigingen lastig om zich staande te houden.
Daarnaast heeft men steeds meer de behoefte om zijn of haar woonsituatie zelf vorm te kunnen geven en zeggenschap te hebben over hun directe leefomgeving.

Tijd voor een alternatief

VrijCoop ziet het alternatief in een samenwerking van mensen die in een gemeenschap willen wonen.
Deze gemeenschap zou verschillende vormen kunnen aannemen, zoals een woongroep of een groep goede buren die graag sommige zaken samen ondernemen. Voorbeelden van dergelijke zaken zijn een gemeenschappelijke tuin, een buurtwoonkamer of simpelweg zorgdragen voor het onderhoud van de woningen.
Met de Woningwet die in juli 2015 in werking is getreden is er het nieuwe concept van de wooncoöperatie geïntroduceerd. Dit biedt een mogelijkheid voor zittende bewoners van sociale huurwoningen om hun woningen gezamenlijk over te nemen. VrijCoop realiseert een goede manier om dat te doen.

Mietshäuser Syndikat

VrijCoop laat zich inspireren door het Duitse Mietshäuser Syndikat (MHS). Deze organisatie betreft een verbond binnen de solidaire economie met als doel betaalbare woonruimten tot zelfbeheer te maken en te behouden. Het verbond ontstond in de jaren ’90 vanuit een woonproject in Freiburg en is inmiddels gegroeid naar een netwerk meer dan 140 projecten met meer dan 2000 leden/bewoners verspreid over het hele land.
Alle woonprojecten in het Mietshäuser Syndikat stellen zicht tot doel woonruimte sociaal te verhuren en wederzijdse ondersteuning (politiek, financieel en met know-how). De vereniging Mietshäuser Syndikat is de overkoepelende organisatie waarvan alle projecten lid zijn.
De afzonderlijke vastgoedobjecten behoren gemeenschappelijk aan de huurders. De huurders beslissen zelf over alle belangen betreffende hun eigen huis en besturen zichzelf. Elk project is zelfstandig en heeft de rechtsvorm van een GmbH (vergelijkbaar met een Nederlandse BV) met twee aandeelhouders. 51% is in bezit van de bewonersvereniging, 49% in bezit van het Mietshäuser Syndikat. Beide aandeelhouders hebben hetzelfde stemrecht in de GmbH.
De bewonersvereniging is verantwoordelijk voor beheer en het dagelijks bestuur van de GmbH. De functie van het Mietshäuser Syndikat is beperkt tot controle van de jaarstukken en het recht op veto bij statutenwijziging en verkoop of uitbreiding.
Door deze speciale juridische constructie wordt gewaarborgd dat de verworven (huur)panden (Mietshäuser) in gemeenschapsbezit blijven en daarmee duurzaam aan de vastgoedmarkt onttrokken worden en dat de in de statuten vastgelegde idealen niet worden gewijzigd.

Meer weten over het Mietshäuser Syndikat? Deze film geeft een goed beeld: http://das-ist-unser-haus.de/

Van Syndikat.nl naar VrijCoop

In mei 2015 zijn wij begonnen met het ‘vertalen’ van het MHS-concept naar de Nederlandse situatie. In eerste instantie was dat via een informele vereniging syndikat.nl, waarin zich een aantal groepen verenigden om uit te zoeken hoe we dat kunnen doen en geld bij elkaar te leggen om het juridische en fiscale onderzoekswerk te laten doen. Omdat de wet- en regelgeving anders zijn in Duitsland als in Nederland kunnen we het model niet één op één omzetten. We zijn bezig gegaan met vraagstukken als:

• met welke structuur van rechtspersonen kunnen we het beste het model omzetten,
• welke regels zijn er voor de financiering van dergelijke projecten, en
• hoe organiseren we onszelf?

In januari 2017 waren we zover dat we de vereniging konden omvormen tot de huidige vereniging VrijCoop, met gedeponeerde statuten. Vervolgens hebben we de statuten voor de vastgoedvereniging uitgewerkt. In juni 2018 is het eerste project aangenomen – Ecodorp Boekel, en in november 2018 werd de eerste vastgoedvereniging opgericht.

Waar zijn we nu mee bezig?

We zijn nog steeds een vereniging in opbouw en al doende leren we hoe we de idealen en concepten het beste om kunnen zetten in de praktijk.

Verschillende van onze leden zijn bezig om hun eigen projectplan te ontwikkelen of te realiseren, en wisselen de kennis die we daarbij opdoen uit, en staan we elkaar bij met advies, inzichten en kennis.
Daarnaast zijn we als vereniging VrijCoop bezig om de organisatiestructuren verder vorm te geven en in te richten, zodat we op een efficiënte manier kunnen functioneren als vereniging waar we met consent van alle leden besluiten nemen.

Op lokaal niveau wordt er gepraat met de gemeente Amsterdam omtrent erfpachtvoorwaarden voor wooncoöperaties.
Op nationaal niveau werken we samen met andere wooncoöperatiebelangenorganisaties om de regels voor wooncoöperaties gunstiger te maken, zoals verkoopregels voor sociale huurwoningen van Toegelaten Instellingen (corporaties) aan wooncoöperaties en een te vormen waarborgfonds voor wooncoöperaties dat financiering makkelijker moet maken.